“भारतीयसंस्कृतिः इतिहासश्च” यह अत्यन्त महत्त्वपूर्ण पाठ्यक्रम है। इस पाठ्यक्रम में ४० पाठ्यांश हैं जिनके माध्यम से भारतीय सांस्कृतिक परम्परा एवं भारतीय ऐतिहासिक परम्परा को व्याख्यायित किया गया है। सर्वप्रथम भारत की महान्संस्कृति एवं गौरव शाली भारतीय इतिहास का विवेचन किया गया है। ऋषियों द्वारा लिखित प्राचीन ग्रन्थों में वर्णित भारत की संस्कृति सम्पदा एवं भारत के इतिहास का विवरण प्रकाशित किया गया है। इस के अन्तर्गत इतिहास की भारतीय अवधारणा तथा पुराणादि ग्रन्थों में वर्णित भारत के इतिहास की विवेचना की गयी है। वैदिक वाङ्मय तथा पौराणिक साहित्य का संक्षिप्त विवरण एवं आर्ष काव्य के इतिवृत्त को संग्रहीत किया गया है। संस्कृत वाङ्मय के समस्त सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक ग्रन्थों तथा ऐतिहासिक काव्यों का परिचय दिया गया है।• इस पाठ्यक्रम के अध्ययन से छात्रों को भारतीय संस्कृति एवं भारतीय इतिहास के मूलभूत तत्त्वों का ज्ञान हो सकेगा।• संस्कृत वाङ्गमय के ग्रन्थों के आधार पर भारत की संस्कृति एवं भारत के इतिहास को भारतीय चिंतन की दृष्टि से समझने की दिशा में एक नवीन दृष्टि प्राप्त हो सकेगी।
Indian Culture & History (भारतीयसंस्कृतिः इतिहासश्च)
Shri Lal Bahadur Shastri National Sanskrit University and CEC via Swayam
Overview
Syllabus
Weekly Plan
Weeks Day Weekly Lecture Topics Assignments (No. & Type)*Week 1प्राचीनभारतीयेतिहासःप्रथमभागः (Ancient Indian History - Part One)– 01प्राचीनभारतीयेतिहासः द्वितीयभागः (Ancient Indian History - Part Two )– 02मध्यकालीनभारतम् (Medieval Indian History)– 03
Week 2आधुनिकभारतस्य इतिहासः (Modern Indian History)- 04इतिहासस्य भारतीया अवधारणा परम्परा च (Indian ideas of history and its tradition)– 5पुराणेषु भारतीय इतिहासः (Indian history of puranas)– 6
Week 3ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1000-1599 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 7]ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1600-2000 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 8भारतीयपरम्परा तत्र धर्माः- 09
Week 4धर्मपरम्परायां निहितानि तत्त्वानि- 10धार्मिकपरम्परायां योजकानि तत्त्वानि- 11धार्मिकपरम्परायाम् आह्निककर्म- 12 Week 5सांख्यदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 13योगदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 14वल्लभवेदान्तस्य दार्शनिकपरिचयः – (Philosophical introduction to Vallabha Vedanta)-15
Week 6शैवविशिष्टाद्वैतसिद्धान्तस्य सामान्यपरिचयः- 16 (Introduction to Shaiva Vishistadwaita Vedanta)-16चार्वाकदर्शनम् (Philosophy of charvaka – 17बौद्धदर्शने प्रथमः पाठः (First lesson on the philosophy of Budha)– 18
Week 7बौद्धदर्शने द्वितीयः पाठः (Second lesson on the philosophy of Budha)– 19जैनदर्शनम् (Philosophy of jaina)- 20कलाया दार्शनिकी पृष्ठभूमिः ( Philosophical background of Art)-21 Week 8 Assignment 1
Week 9कलायाः सामाजिकी पृष्ठभूमिः (Social background of Art)- 22भारतीया संगीतकला(Indian musical art)- 23भारतीया नृत्यकला(Indian art of dancing)- 24
Week 10भारतीयनाट्यकला(Indian art of theater)– 25भारतीया चित्रकला(Indian art of drawing)- 26भारतीया मूर्तिकला (Indian art of Sculpture)- 27
Week 11भारतीया स्थापत्यकला(Indian art of Architecture)- 28वेदवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Vedic Literature) – 29पुराणवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Purana Literature)- 30
Week 12आर्षकाव्यपरिचयः (Introduction to Arsha Kala)- 31संस्कृतपद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Sanskrit poetic literature)- 32संस्कृतगद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit prose literature)– 33
Week 13संस्कृताट्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit theatrical literature)– 34पालिप्राकृतापभ्रंशवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Apabramsha literature of Pali and Prakrit)– 35संस्कृतलोकवाङ्मयपरिचयः(Introduction to literature of sanskrit lok)– 36
Week 14धार्मिकपरम्परायाम् आश्रमव्यवस्था- 37धार्मिकपरम्परायां कालः- 38धर्मिकपरम्परायां व्रतम्- 39धार्मिकपरम्परायां गणपतिकल्पः ग्रहशान्तिश्च- 40
Week 15 Assignment 2
Weeks Day Weekly Lecture Topics Assignments (No. & Type)*Week 1प्राचीनभारतीयेतिहासःप्रथमभागः (Ancient Indian History - Part One)– 01प्राचीनभारतीयेतिहासः द्वितीयभागः (Ancient Indian History - Part Two )– 02मध्यकालीनभारतम् (Medieval Indian History)– 03
Week 2आधुनिकभारतस्य इतिहासः (Modern Indian History)- 04इतिहासस्य भारतीया अवधारणा परम्परा च (Indian ideas of history and its tradition)– 5पुराणेषु भारतीय इतिहासः (Indian history of puranas)– 6
Week 3ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1000-1599 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 7]ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1600-2000 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 8भारतीयपरम्परा तत्र धर्माः- 09
Week 4धर्मपरम्परायां निहितानि तत्त्वानि- 10धार्मिकपरम्परायां योजकानि तत्त्वानि- 11धार्मिकपरम्परायाम् आह्निककर्म- 12 Week 5सांख्यदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 13योगदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 14वल्लभवेदान्तस्य दार्शनिकपरिचयः – (Philosophical introduction to Vallabha Vedanta)-15
Week 6शैवविशिष्टाद्वैतसिद्धान्तस्य सामान्यपरिचयः- 16 (Introduction to Shaiva Vishistadwaita Vedanta)-16चार्वाकदर्शनम् (Philosophy of charvaka – 17बौद्धदर्शने प्रथमः पाठः (First lesson on the philosophy of Budha)– 18
Week 7बौद्धदर्शने द्वितीयः पाठः (Second lesson on the philosophy of Budha)– 19जैनदर्शनम् (Philosophy of jaina)- 20कलाया दार्शनिकी पृष्ठभूमिः ( Philosophical background of Art)-21 Week 8 Assignment 1
Week 9कलायाः सामाजिकी पृष्ठभूमिः (Social background of Art)- 22भारतीया संगीतकला(Indian musical art)- 23भारतीया नृत्यकला(Indian art of dancing)- 24
Week 10भारतीयनाट्यकला(Indian art of theater)– 25भारतीया चित्रकला(Indian art of drawing)- 26भारतीया मूर्तिकला (Indian art of Sculpture)- 27
Week 11भारतीया स्थापत्यकला(Indian art of Architecture)- 28वेदवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Vedic Literature) – 29पुराणवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Purana Literature)- 30
Week 12आर्षकाव्यपरिचयः (Introduction to Arsha Kala)- 31संस्कृतपद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Sanskrit poetic literature)- 32संस्कृतगद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit prose literature)– 33
Week 13संस्कृताट्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit theatrical literature)– 34पालिप्राकृतापभ्रंशवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Apabramsha literature of Pali and Prakrit)– 35संस्कृतलोकवाङ्मयपरिचयः(Introduction to literature of sanskrit lok)– 36
Week 14धार्मिकपरम्परायाम् आश्रमव्यवस्था- 37धार्मिकपरम्परायां कालः- 38धर्मिकपरम्परायां व्रतम्- 39धार्मिकपरम्परायां गणपतिकल्पः ग्रहशान्तिश्च- 40
Week 15 Assignment 2
Taught by
Prof. Shiv Shankar Mishra
